Slik kan du ta miljøvenlege val i juletida

Ifølge SSB er det rundt 1,1 millionar snille barn i Noreg, og då er jule­handel noko som er vanskeleg å unngå.

NHO har spådd at nordmenn vil jule­handle for 138,5 milliardar kroner.

I gjennom­snitt vil kvar enkelt handle mat, drikke og jule­gåver for 24.869 kroner i november og desember.

– Me veit at me brukar enorme summar på jula kvart år, og at det kjem med ei ganske høg miljøbelasting. Det kan vere lurt å sjå på om ein både kan spare litt pengar, og om ein kan ta nokre gode miljøval samtidig.

Det seier Anja Bakken Riise som er leiar i miljøorganisasjonen Framtiden i våre hender. Ho seier det er særleg to område som er ei særleg belastning i jula.

– Det handlar om maten me et, og det me gir kvarandre.

1. Gi vekk brukte gåver

Kjøper du brukt eller finn noko du har heime, så kan du spare miljøet for mykje.

– Det viktigaste er å ta «julegåvepraten» og snakke med dei rundt deg om kva du ønsker deg, slik at du får ting som du faktisk har lyst på, men også å seie frå dersom du er open for å få brukte jule­gåver, seier Riise.

Ifølge årets juleundersøking frå Finn, er heile 3,9 millionar nordmenn positive til å få brukte julegåver. Over 830.000 nordmenn seier dei planlegg å kjøpe ei brukt jule­gåve i år.

– Med brukte gåver kan ting få eit lenger liv, i staden for at me kjøper nytt, seier Riise.

På Espehaugen miljø­park i Bergen har BIR i år fått inn over 300 tonn med gjenbruks­varer. Berre i november, og så langt i desember, har dei fått inn 27 tonn. Og det er på eitt av ni anlegg BIR har.

Her blir varene borne ut, og blir plukka opp, nesten med ein gong, av personar som kan få seg noko nytt (brukt) heilt gratis.

– Det er ein skremmande tanke at dette kunne blitt kasta, men det me veit er at veldig mykje fint framleis går i rest­avfall, så det er framleis ei lita hake med det.

Det seier John-Fredrik Butz som er leiar for Espehaugen miljø­park.

– Me må berre vere veldig på og prøve å redde alt me kan, seier Butz.

2. Jul utan (eller med færre) gåver

– Men kva med dei som har nok, då?

– Det trur eg at det er mange som kjenner på, og det synest eg det skal vere mogleg å seie frå om, seier Riise.

Ho seier gåvepresset kan gi både stress og press om å bruke pengar ein kanskje ikkje har. Men, ho har eit alternativt forslag til å ikkje gi nokon ting.

– Viss ein synest det blir litt forrykande å ikkje gi kvarandre noko, så er det mange familiar som blir einige om at ein trekk lodd om kven ein gir gåve til, og så får alle ei gåve kvar, seier Riise.

Det finst også døme på familiar som stiller med ein matrett kvar, og har eit heidundrande middags­selskap saman i staden for å gi gåver.

3. Et opp maten

– På matområdet er det lurt å planlegge godt, slik at me ikkje kjøper mykje meir mat enn det me treng, også slik at me får ete opp maten, seier Riise.

Ho seier at det utifrå miljøomsyn er bra å ete meir fisk og meir frukt og grønt.

– Men, om det er eitt tidspunkt me skal kose oss med eitt kjøtt­måltid, så er det jula. Så i jule­feiringa vil eg heller tenke meir på å få ete opp maten du kjøper inn.

4. Vel alternativ innpakning

Framtiden i våre hender anslår at nordmenn brukar 60 millionar meter gåvepapir kvar jul, og det er ikkje gode nyhende.

– Julegåvepapir er ikkje ombrukbart. Det inneheld nesten ikkje papirfiber, det er mykje leire i det, og fargestoff. Då er det fint å unngå det, seier kommunikasjons­rådgivar Tina Skudal i BIR.

BIR har eigne posar som kundar kan fylle opp med restavfall i jula, men Skudal ser helst at ein kunne ha minka på restavfallet.

– Du kan ta vare på ekstra fint julegåvepapir, men då må du lagre det til neste jul, men du kan også sy gåveposar som kan brukast om igjen år etter år, seier Skudal.

Men, det finst alternativ.

– Noko som eg er veldig glad i, er å bruke gamle aviser til å pakke inn gåver i, og då kan papiret også gå i papir­avfallet og bli re­sirkulert, seier Riise.

Og skulle du ikkje ha eit gamal avis frå Bergens Tidende, Bergensavisen, eller andre aviser, så kan ein også pakke inn gåvene i tøy.

– Det går an å bruke gamle tekstilar eller tøystoff. Ein duk eller kanskje ein tøyserviett som ein kan bruke igjen og igjen, seier Riise.

5. Lag noko

Hadde du blitt glad for nokre heimelaga kaker, eller kanskje syltetøy laga av frukt og bær frå hagen? Nyttar du bæra, så unngår du også mat­svinn!

Kva med eit nesten heilt ferdig brød (legg til vatn, hev, og steik) i ei krukke?

Her er det berre å vere kreativ.

6. Gi vekk opplevingar eller tenester

Og kva med å gi vekk tenester?

– Prøv å gi vekk ei oppleving, ein konsert, ein kino, eit klippekort på luftetur med hunden, eller husvask. Gi ting som skaper minner, eller tenester, seier Skudal i BIR.

Kanskje ein aketur, skogstur, eller båltur er den beste gåva? Eller kva med å kjøpe billettar til teater, eller ein festival?

– Ofte vil det vere meir miljøvenleg å gi kvarandre ei oppleving eller ei teneste. Mange av oss kjenner kanskje at det me ønsker oss mest er meir tid med den me er glad i, seier Riise.

– Så kanskje gi ein kinobillett, eller ein gåtur med ein kopp kakao, eller noko hyggeleg ein kan gjere saman, i staden for å kjøpe nye ting, seier Riise.

7. Finn gode nyttårsforsett

OK. Du har opna gåvene, men innsatsen er ikkje over. Å sortere avfallet i jula er like viktig som resten av året. Deretter kan du tenke framover.

Har du altfor mykje av alt? Sel det du ikkje har bruk for, eller gi det vekk, anten til ein privatperson, eller til ein brukthandel. Då får tinga eit lenger liv hjå andre som treng det meir enn deg.

Og kva med å teste shoppestopp?

– Me ser mange set seg som nyttårsforsett å ikkje kjøpe meir enn fem nye plagg i året, som er det forskarar seier er eit bere­kraftig nivå på kles­forbruket, seier Riise.

Riise har også fleire gode tips til det neste året.

– Eit anna godt forsett er å prøve å ete litt meir frukt og grønt, og ete litt meir sjømat, og kutte litt ned på kjøtt­forbruket, seier Riise.

– Det er bra for både helsa og miljøet.