Posten blir misbrukt av svindelnettverk – ber politiet ta grep

Nå er Posten lei. Møkka lei. Lei av å bli misbrukt av svindlarar, som via tekstmeldingar og falske nettsider, gir seg ut for å vere dei.

Nyleg fortalde NRK korleis det skjer, i historia frå innsida av eit globalt svindelnettverk.

I løpet av sju månader hadde svindlarane lurt 19.000 nordmenn til å dele kortdetaljane sine.

Nå har Posten Bring levert ei samla melding til politiet etter 347 svindelforsøk.

Dette er hendingar frå dei siste vekene, der svindlarar har gitt seg ut for å vere Posten.

– Merkevara vår er misbrukt. Det kan vi ikkje sitte stille å sjå på, seier Kenneth Tjønndal Pettersen, kommunikasjonsdirektør i Posten Bring Noreg.

Han utdjupar:

– Det som har komme fram gjennom NRK har forsterka oppfatninga av omfanget og kor organisert denne typen svindel er.

Men om politiet vil gjere noko med meldinga frå Posten, er langt frå sikkert.

For politiet blir nedrent av slike meldingar. Berre i fjor blei det registrert nærare 30.000 svindelsaker. Det overgår kapasiteten til politiet.

Av sakene som blei avslutta i fjor, enda heile 85 prosent med at dei blei lagt bort.

I ein tredel av desse var grunngivinga manglande kapasitet.

Det viser ein fersk rapport frå Politidirektoratet og riksadvokaten.

Førstestatsadvokat Olav Helge Thue fryktar dette går ut over tilliten til politiet, og viser til ein tidlegare uttale til NRK.

– Tillit er ein veldig viktig føresetnad for at politiet skal kunne gjere jobben sin, sa han i april.

Vedgår systemsvikt

Eit halvt år tidlegare, i oktober, lanserte Økokrim eit nytt blankpussa våpen i kampen mot svindel: Ei eiga bedragerieining.

– Talet på politimeldingar som gjeld digitale bedrageri har auka i mange år. Bedragerieininga har blitt etablert for å førebygge og nedkjempe problema med digitale bedrageri, forklarer statsadvokat i Økokrim, Jon Andre Hvoslef-Eide, til NRK.

På Gjøvik jobbar det nå 27 personar med å førebygge, etterforske og koordinere innsatsen landet rundt.

For Hvoslef-Eide vedgår ein alvorleg systemsvikt i Politi-Noreg:

Svindelmeldingar blir som regel behandla som enkeltsaker av politidistrikta.

Politiet har i dag nemleg ikkje gode nok system for å analysere svindelsaker og sjå etter likskapsteikn som kan peike mot ein felles gjerningsperson.

– Det er ingen automatiske system som slår saman sakene, seier Hvoslef-Eide.

Det skal det nå bli orden på, ved at politiet lanserer moglegheita for at privatpersonar kan melde svindel på nett.

Da kan ein laste opp skjermbilde av svindelmeldingar, falske nettsider og annan dokumentasjon som kan vere viktige for etterforskinga til politiet.

Dataen skal samlast inn i ein eigen database og bli brukt til analyse.

Frå sommaren av skal man kunne melde svindel på politiets nettsider. Skjermbildet viser korleis politiets test-løysing ser ut.

Foto: NRK

Frå sommaren av skal man kunne melde svindel på politiets nettsider. Skjermbildet viser korleis politiets test-løysing ser ut.

Foto: NRK

– Om ein klarer å sjå sakene i samanheng vil ein i mykje større grad klare å identifisere kven som står bak, seier Hvoslef-Eide.

Planen er å lansere nettløysinga innan utgangen av august.

Ikkje høyrt noko

Korleis går samarbeidet med Økokrims nye spydspiss, åtte månader etter lanseringa?

NRK har ringt rundt for å sjekke.

– Så langt har vi ikkje hatt noko med dei å gjere, og har ikkje høyrt frå dei direkte, seier Åsbjørn Vikan, avsnittsleiar for økonomi, miljø og arbeidslivskriminalitet.

Han har likevel tru på at den nye avdelinga kan betre arbeidet med bedragerisaker.

– Så vidt eg veit skal den nye bedragerieininga blant anna analysere informasjon politiet allereie sit på. Finne samanhengar og bidra til å starte etterforskingar. Eg har tru på at dei kan gjere situasjonen betre nettopp fordi dei har det fokuset, seier han.

Om ikkje politiet i Trøndelag har høyrt frå svindelspesialistane på Gjøvik, har Vest politidistrikt etablert kontakt med Økokrims nye bedrageri-eining.

– Vi drar nytte av erfaringane deira, fortel politiinspektør Kari Bjørkhaug.

Ho reknar med at dei same gjerningspersonane står bak mange av bedrageria. Den føreskrivne medisinen hennar for å fakke fleire svindlarar, liknar det som allereie er sett i gang:

– For å lykkast med oppklaring av fleire saker, trengst det fleire ressursar og ein målretta teknologidriven innsats mot digitale bedrageri. Meldingane må sjåast i ein større samanheng på tvers av politidistrikta, seier ho.

Økokrim-sjef Pål Lønseth forklarer den manglande kontakten med Trøndelag politidistrikt med at bedragerieininga jobbar mest med førebygging.

– Politidistrikta ser ikkje så mykje til dette førebyggande arbeidet fordi det skjer mot private aktørar, seier han.

Lønseth legg til at samarbeidet med politidistrikta kan bli tettare etter at den nye løysinga for digitale meldingar er rulla ut.

– Ingen større initiativ

Noregs største bank, DNB, har mange kundar som har blitt svindla. Banken hadde forventa meir av Økokrims storsatsing.

– Vi har hatt nokre samtalar med ein kontaktperson på den nye bedragerieininga, men ingen større initiativ, seier Sebastian Claydon Takle, leiar for bankens cyber crime-senter.

– Vi hadde nok venta at det skulle vere litt meir omfattande samarbeid og har foreslått både prosjekt og møteplassar.

Han understrekar at DNB har stor respekt for det auka fokuset på bedrageriområdet den nye eininga til Økokrim representerer.

Sebastian Claydon Takle, leder for DNBs cyber crime-senter.

Foto: Stig B. Fiksdal / DNB

Sebastian Claydon Takle, leder for DNBs cyber crime-senter.

Foto: Stig B. Fiksdal / DNB

– Det er naturleg at det tar litt tid å komme i gang når ein skal gjennom ei rekrutterings og oppstartsfase. Vi håpar det blir meir kontakt framover, seier han.

Om handteringa til politiet av svindelsaker generelt, seier Takle:

– Det er for stor variasjon i korleis bedragerisakene blir handterte av politiet. Utfallet er i for stor grad personavhengig.

Handsrekking frå Kinas ambassade

Svindlarar har tidlegare fortalt at NRK dei opererer ut frå Kina. Da NRK omtalte dette, kom den kinesiske ambassaden i Oslo med ei handsrekking til norsk politi. Ambassaden skreiv i ei fråsegn:

«Kina er villig til å jobbe tettare med politimyndigheiter i alle land, inkludert Noreg, og ta tøffare grep for å få bukt med grenseoverskridande og kriminelle aktivitetar, som telefon- og nettsvindel».

Nå seier Økokrim-sjefen at han er positiv til dette.

– Vi er naturlegvis også opne for å samarbeide med Kina knytt til kamp mot svindel, seier Lønseth.