Vil legge ned flyplassar i distrikta: Meiner staten kan spare nær éin milliard årleg

Dette er konklusjonen i eit notat utarbeidd av samfunnsøkonom Haakon Riekeles som er hyra inn av den liberale tenkjetanken Civita. Notatet er utarbeidd på eige initiativ av Civita.

Fokuset blir retta spesielt mot dei vel 20 småflyplassane og kva det vil bety for reisetid og kostnader dersom nokon av dei blir lagde ned.

– Noreg skil seg ut med svært mange få flyplassar som er dyre å drive og sterkt subsidierte. Her ligg det eit potensial for spare staten store summar, fortel Riekeles til NRK.

I notatet går det fram at desse flyplassane bør vurderast for nedlegging:

• Vestlandet: Stord, Sandane, og éin av Førde eller Florø
• Nord-Noreg: Mosjøen, Sandnessjøen, og ein eller to av Stokmarknes, Svolvær eller Leknes.
• Trøndelag: Røros og Namsos

Lokale reagerer sterkt

På Stord lufthamn står Tuva Aga Skibenes og vinkar farvel til kjærasten sin, som bur på Austlandet. Ho reagere sterkt på forslaget om å leggje ned flyplassen.

– Det ville vore veldig kjedeleg om flyplassen blir lagt ned. Det øydelegg mykje. Eg reiser ofte for å besøke kjærasten og vener. Då er det godt å ha ein flyplass i nærleiken, og å sleppe lange reiser for å kome seg av garde.

– Då må eg enten reise til Bergen eller Haugesund. Det tar jo tid, seier ho.

Fleire flypassasjerar NRK snakka med ved Stord og Sandane lufthamn meiner forslaget om nedlegging er uforståeleg og dårleg. Også lufthamndirektøren på Stord stiller seg kritisk til framlegget.

Berre fire lufthamner har overskot

Inntektene til Avinor er skeivt fordelt mellom dei 43 flyplassane.

Ifølgje rapporten har dei fire største, Oslo, Bergen, Stavanger og Trondheim lufthamn, eit samla overskot på 2,5 milliardar kroner, medan dei andre regionale flyplassane har eit samla underskot på nær 1,4 milliardar kroner.

I tillegg kjem det fram at statens direkte kjøp av bedriftsøkonomisk ulønsame flyruter, dei såkalla FOT-rutene, utgjer ein stor kostnad. Det er i år sett av 2,4 milliardar kroner i statsbudsjettet til denne type kjøp.

Avinor har lenge slite økonomisk, og har sidan etter pandemien måtte motta ekstraordinære tilskot over statsbudsjettet.

Riekeles har rekna seg fram til at dei føreslåtte nedleggingane kan gje ei innsparing på nærare 1 milliard kroner i året.

Ikkje problem på Austlandet

Mange delar av Austlandet og Sørlandet har ein reiseveg til næraste flyplass på ein til to timar. Dette «utan at det bli sett på som eit stort problem», ifølgje Civita-notatet.

I rapporten står det at «I Noreg er vi i stor grad stolte av den distriktsvenlege kortbanestrukturen vår», men realiteten er ifølgje Riekeles ein annan. Det blir vist til at strukturen er «ineffektiv» og gir «høgare kostnader for staten og flypassasjerane».

Riekeles meiner minst fire flyplassar må leggast ned, men opnar for at heile ni kan forsvinne med minimale negative effektar for dei reisene.

Ifølgje Riekeles kan innsparinga brukast til betre infrastruktur i dei råka regionane. Det kan til dømes innebere fleire avgangar på dei attverande flyplassane eller betre vegtilkomst, slikt at reisetida til flyplassen blir kortare.

Politisk motstand mot nedlegging

Forslaget har møtt kritikk frå politikarar. Parlamentarisk nestleiar i Senterpartiet, Erling Sande, meiner forslaget i Civita-notatet er distriktsfiendtleg.

– Det er veldig interessant at dei ikkje tek inn over seg at bruken av småflyplassane aukar. Folk har fått større rørslefridom grunna lågare prisar, og småflya utgjer no ein viktig del av kollektivnettet i store delar av landet, seier han.

Trond Helleland, samferdslepolitisk talsperson i Høgre, seier det er uaktuelt å legge ned fleire flyplassar i distrikts-Noreg.

– Så Høgre vil ikkje legge ned ein einaste flyplass?

– Jau, det kan skje på sikt. Men då må det vere ein større flyplass i nærleiken og det må vere gode vegsamband dit.