Ny rekord: Så mykje har partia fått i valkampstøtte

1 day ago 4

265 millionar kroner.

Det er størrelsen på gåvene i norsk politikk sidan «den lange valkampen» byrja i 2024.

Det viser ein ny studie ved Institutt for samanliknande politikk i Bergen.

– Pengegåvene er heilt lovlege, men det er viktig å anerkjenne at det bryt med det demokratiske prinsippet om politisk likskap, seier Ruben Berge Mathisen, som har ført statistikken.

Aldri tidlegare har pengegåvene tangert dette nivået. Den førre rekorden blei sett ved stortingsvalet for fire år sidan: 200 millionar kroner.

Arbeidarpartiet er enkeltpartiet som har fått mest i valkampbidrag i 2024-25.

Men av blokkene er det borgarleg side som leier pengekappløpet:

Totalt har dei borgarlege fått 135 millionar kroner.
Dei raudgrøne har til saman fått 125 millionar kroner.

Brote ned på enkeltparti ser oversikta slik ut:

Vil ikkje ha «amerikanske tilstandar»

Nytt av året er «million-kollekten» til KrF, som speler ei nøkkelrolle for å vippe fleirtalet på Stortinget i borgarleg favør.

Nye «onklar» som har dukka opp på familietreet til partiet er Stein Erik Hagen, Christen Sveaas, Øystein Stray Spetalen og Einar Rasmussen.

På toppen av dei kjente rikingane, har nye og lyssky aktørar meldt seg på.

Sist veke skrev Dagens Næringsliv om korleis Occultus Spiritus – som er latin for «hemmeleg ånd» – har brukt fleire hundretusen kronar på å spreie videoar om «Juge-Jonas».

Sp-leiar Trygve Slagsvold Vedum er blant dei som åtvarar om at gåvedrysset har tatt «ei unorsk retning».

Liknande åtvaringar om at norsk politikk kan vere i ferd med å miste «uskulda» kjem frå både raud og blå side:

Tobias Prosch Simonsen
Eirik Løkke, rådgivar i tankesmia Civita
Ein bør sjølvsagt vere obs på pengeutviklinga, men vi er langt frå amerikanske tilstandar. I USA bruker Kongressrepresentanter 3–4 timar kvar dag på å samle inn pengar; dei fleste norske stortingsrepresentantar har knapt brukt nokre minutt. Det at personar og organisasjonar ønsker å støtte politiske formål fordi dei trur på dei, er i utgangspunktet ein god ting – ikkje ein dårleg ting.
Trygve Svensson, Tankesmia Agenda
Vi nærmar oss amerikanske tilstandar. Det blir spesielt tydeleg med dei tre ulike lobbygruppene på høgresida som til saman har svidd av meir enn hundre millionar på å påverke valet vårt. Det er nytt i norsk samanheng. Så har du sånne rare eksempel som at Stray Spetalen, som vel ikkje har eit kristent bein i kroppen, likevel sponsar KrF for å få formueskattekutt i retur.
Kari Nygard Tvilde / NRK
Elisabeth Ivarsflaten, Professor, Institutt for politikk og forvaltning, UiB
Dessverre gjer algoritmestyrte plattformer og universet av podkastarar, influensarar, og youtubarar som blir promoterte der, at det er mogleg å betale seg til påverking på måtar som vi enda ikkje heilt forstår omfanget av. Eg er særleg bekymra for dei yngre veljargruppene som hentar meir informasjon via desse plattformene, og i tillegg er i ein lett påverkeleg alder.
Jostein Askim, professor i statsvitskap, Universitetet i Oslo
Det mest urovekkande er at dette skaper mistanke om at politikken er basert på motytingar. Vi må unngå at folk mistar tillit til partia. Dette er dei klare over, men ingen tør å blunke først. Altså seie nei til meir støtte.
Sigurd Jorde, analytikar i Manifest Analyse
I år har vi begynt å sjå korleis nokre få personar med store formuar har klart å kjøpe seg merksemd som igjen påverkar kva vi diskuterer i valet. Det er udemokratisk allereie nå, og farleg på sikt. Det norske demokratiet er tufta på at alle har ei stemme kvar, og at alle stemmer er like mykje verde. Når nokre få kan kjøpe seg politiske løysingar, blir demokratiet trua.
Jørgen Bølstad, professor ved institutt for statsvitskap (UiO)
Vi bør ha reglar som ikkje gir grunnlag for tvil rundt bindingar mellom parti og givarar. Dette blir litt som med habilitetsvurderingar: Det er ikkje nødvendigvis slik at pengegåver gir uretteleg innverknad på politikken, men det er uheldig at det i det heile er grunnlag for å stille spørsmålet.
André Bendixen
Jonas Stein, førsteamanuensis i statsvitskap ved UiT Noregs arktiske universitet
Eg trur på ingen mate vi er i nærleiken av «amerikanske tilstandar». Samtidig er det nok rom for ein diskusjon etter valet for å diskutere korleis partistøtte kan givast, og korleis politisk reklame skal regulerast på ulike plattformer.
Heiko Junge / NTB
Christian Ringnes
Ringnes meiner pengegåver i politikken helst burde vore forbodne, men at norske investorar «ikkje har noko val» når LO gir store beløp til venstresida.
Ringnes har gitt éin million kroner kvar til Høgre, Frp og Venstre gjennom selskapet Eiendomsspar.
Dagsavisen på leiarplass
«Det må settast eit tak for pengestøtte til partia. Før det er for seint. Vi kan ikkje tillate at pengesterke aktørar kjøper seg politisk innverknad.»
Klippet frå leiaren «Kor mykje kostar det å kjøpe seg innverknad?»
Ørn E. Borgen / NTB
Marit Arnstad, parlamentarisk leiar i Senterpartiet
«Valkampen fløymer over av pengar. Vi har aldri sett noko liknande i Noreg.»
(Sitert i Bergens Tidende 16. august.)
Nils Fridtjof Skumsvoll
Tobias Drevland Lund, stortingsrepresentant for Raudt
«Milliongåvene er eit problem. Vi skal ikkje ha ei amerikanisering av norsk politikk.»
(Sitert i Klassekampen 16. august.)
Robert Rønning / Robert Rønning / NRK
Kristin Clemet, Civita-leiar og tidlegare Høgre-statsråd
«Det er ikkje noko mål med ein slik pengegalopp, og LO ber eit særleg ansvar. Da NHO vedtok å trappe ned partistøtta for 25 år sidan, var det enkelte der som meinte dei gjekk føre med eit godt eksempel, og at LO ville følge etter. LO valde det motsette.»
(Sitert i Dagens Næringsliv 13. august.)
Christian Breidlid
Tom Erlend Skaug, generalsekretær i Høgre
I motsetning til Ap gir ikkje vi plassar i sentralstyre eller valkomité til givarane våre. Dei fleste av bidraga våre kjem frå eigne medlemmer, men vi er takksame for alle store og små bidrag som gjer det mogleg for oss å føre ein jambyrdig valkamp med Ap i det som blir eit historisk viktig val.
(Sitert i Aftenposten 7. mai.)
Ole Berg-Rusten / NTB
Trygve Slagsvold Vedum, leiar i Senterpartiet
«Pengar blir viktigare og viktigare i politikken. Det er noko grunnleggande udemokratisk ved det.»
(Sitert i VG 1. august)

Gåvene er likevel mindre enn det partia får i offentlege tilskot. I fjor fekk dei 599 millionar kroner i direkte overføringar.

LO har i år gitt 20 millionar kroner til Arbeidarpartiet

Framstegspartiet har i år tatt imot 10 millionar kroner frå foreininga Aksjon for borgarleg valsiger. Det er siste gong partiet får pengar frå denne foreininga.

Frå 1. juli trødde ei ny lov i kraft som forbyr norske parti å ta imot bidrag frå anonyme givarar.

Lova skal sikre innsyn og «motverke korrupsjon og uønskte bindingar ved at det er openheit om finansieringa av verksemda til dei politiske partia».

– Ikkje hjelp i maksgrenser

Både Raudt og Senterpartiet har foreslått ei maksgrense på 100.000 kroner for privatpersonar og éin million kroner for organisasjonar.

Mathisen trur ikkje det har noko for seg å sette tak på kor mykje individ og organisasjonar kan donere.

– Dette kan ha ein viss effekt, men erfaring frå USA viser at det er veldig lett å omgå, seier han.

I staden for å gi pengar direkte til politiske parti, kan amerikanarane gi til aksjonsgrupper – såkalla «Super PACs» – som driv valkamp på sjølvstendig basis.

Da har han meir tru på å avgrense pengemakta ved å innskrenke kva dei kan brukast på.

– Vi har allereie forbod mot politisk TV-reklame i Noreg, men dette hjelper lite når valkampane i aukande grad går føre seg på sosiale medium.

– Éin idé vil derfor vere å gjere forbodet mot politisk TV-reklame meir generelt – slik som forbodet som alkoholreklame, som gjeld uavhengig av medium.

Publisert 28.08.2025, kl. 05.21

Read Entire Article