Varsla om Arne Bye for 19 år sidan: – Ho kunne ha vore berga

– Eg blir sint kvar gong eg tenker på det og snakkar om det, fortel Randi Vinge.

Allereie i 2006 varsla ho om kommuneoverlegen i Frosta, Arne Bye.

NRK treffer Vinge på Frosta saman med Rakel Løvrød. Det var varselet frå Løvrød som i 2021 utløyste etterforskinga av Bye.

At det skulle gå 15 år frå ho varsla til saka sprakk er vanskeleg, fortel Vinge.

– Det er vanskeleg å ta innover seg. Ho kunne ha vore berga. Ho og mange andre.

Fredag kjem det dom i saka der Bye er tiltalt for å ha misbrukt stillinga si for å oppnå seksuell omgang med 94 av sine pasientar og for å ha valdtatt 87 av dei.

Overgrepa skal ha funne stad mellom 2004 og 2021.

Varsla med 15 års mellomrom

Da Vinge og to andre kvinner varsla i 2006, enda det med at Bye fekk ei åtvaring frå Helsetilsynet.

Også i 2017 blei det varsla mot Bye utan at saka blei etterforska.

Først da Løvrød varsla etter ei legetime i 2021 begynte ballen å rulle. Dei neste åra blei det klart at Bye hadde filma over 200 av pasientane sine på legekontoret.

– Det er absurd at det har eksplodert så voldsomt og blitt den saka det er i dag, seier Løvrød.

– Men det viser kor viktig det er å seie ifrå.

Vinge fortel at det var tungt at ingenting skjedde etter ho varsla i 2006. Tanken på kva ho varsla om slapp aldri heilt taket.

– Det har jo vore ein slags verkebyll som har lege der.

– Eg har jo tenkt det mange gongar, at skal eg ta det opp igjen? Skal eg snakke med nokon? Men det har vore så skambelagt at eg har ikkje klart det.

I tida etter at saka sprakk blei Løvrød og Vinge kjent med kvarandre. Det har vore fint å stå saman med nokon som har opplevd mykje av det same.

– Eg får så vondt av Randi. Ho sa ifrå, og så berre blei det lagt bort. Og så har ho levd med det i så mange år, seier Løvrød.

– Eg klarar ikkje sette meg inn i korleis det har vore. Den følelsen av ikkje å bli trudd.

Nesten to tiår etter det første varselet skal Bye få sin dom.

– At vi no endeleg har blitt trudd, det er veldig godt, seier Vinge.

Samstundes er det vondt og sjå kor stor saka er og kor mange kvinner den omfattar, fortel ho.

– Eg blir eigentleg skuffa og sint ... Det var mange som kunne ha gjort noko. Det var mange som kunne ha stoppa dette i 2006.

NRK har tidlegare spurt Statens helsetilsyn og Statsforvaltaren i Trøndelag om Bye burde ha blitt stansa etter varsla i 2006 og 2017. Dei svarte at dei har endra rutinane sine for varslingssaker og at varsla truleg ville ha blitt behandla annleis i dag:

– Viktigaste er at han ikkje kan gjere det igjen

Fredag vil dommen i saka bli avsagt i Trøndelag tingrett.

Det skjer etter ei nesten fire månader lang rettssak der alle dei 94 fornærma kvinnene har fortalt om sine opplevingar på legekontoret.

– Det var intenst. Men så er det noko med å få møte opp i retten og få sagt eller fortalt det ein har opplevd, seier Løvrød.

– Og det trur eg har vore veldig viktig for min eigen del. Å oppleve at ein blir høyrd, det tenker eg er veldig viktig.

Bye er tiltalt for å ha valdtatt Vinge under ei gynekologisk undersøking og for å ha misbrukt stillinga si overfor henne for å oppnå seksuell omgang. Overfor Løvrød er han tiltalt for å ha misbrukt stillinga si.

Under rettssaka erkjente ikkje Bye å ha gjort noko straffbart mot dei to kvinnene.

Om tingretten meiner Bye er skuldig i tiltalepunkta som gjeld dei to kvinnene, er dei spente på.

– Eg håper jo han blir dømt for alt, seier Løvrød.

– Men så tenker eg at det viktigaste er at han ikkje kan gjere det igjen.

Under rettssaka la aktor ned påstand om at Bye må bli dømt til 21 år i fengsel. Bye sine forsvarar argumenterte for at riktig straff vil vere mellom 17 og 18 år.

Bye sin forsvarar, Erlend Hjulstad Nilsen, har ikkje ønskt å kommentere at det kjem dom fredag. Han har heller ikkje ønskt å kommentere varsla frå Løvrød og Vinge.

Blir aldri heilt ferdige

Frosta kommune har litt under 2700 innbyggjarar. I fleire år har saka prega det vesle lokalsamfunnet.

– Dei fleste er jo enten direkte eller indirekte påverka, seier Løvrød.

Under etterforskinga fikk 114 kvinner saka si lagt bort. I ettertid har minst 24 nye kvinner meldt Bye til politiet.

– Eg tenker at det vil ta mange år å bygge opp Frosta igjen. Og eg trur det er veldig viktig at vi får bort den der skamma.

– Blir ein nokosinne heilt ferdig med ei sak som dette?

– Nei, ein gjer ikkje det. Det er noko vi må stå i og jobbe oss gjennom heile livet. Eg trur det alltid vil vere der, seier Løvrød.