Meiner trafikken har et «guteproblem»: – Dei tar større sjansar

– Det er lov å ha det gøy, men ikkje gjer det farleg, seier Erlend Kristiansen.

17-åringen har akkurat begynt med øvingskøyring, og sikkerheit er det han tenker mest på.

– Ein kan lett drepe andre, eller seg sjølv. Derfor må ein alltid vere klar over kva ein gjer når ein køyrer, seier Kristiansen.

Nye tal frå Statens vegvesen viser at nedgangen i drepne og hardt skadde unge mellom 16 og 24 år har stoppa opp.

Fleire hamnar i livsfarlege situasjonar og gutane skil seg tydeleg ut.

I friminuttet på Glemmen videregåande skole kastar 15-åringen Kasper Pedersen Holm seg inn i samtalen.

Han har nokre år igjen før han kan ta førarkort.

– Eg tør påstå at gutar tar større sjansar enn jenter i trafikken. Det handlar om fart og spenning. Bilen går jo unna, seier Holm.

Åtvarar mot ein «dødeleg miks»

Rapporten frå Statens vegvesen omfattar alle trafikkulykker i perioden 2013 til 2023.

I 36 prosent av dødsulykkene var farten langt over tillaten fart – fem gonger så ofte som hos eldre sjåførar.

I tillegg forårsakar gutar dødsulykker ti gonger oftare enn jenter.

– Vi blir ikkje overraska over at det skjer, men det skjer altfor mange slike hendingar, seier Guro Ranes i Statens vegvesen.

Ho jobbar med trafikksikkerheit og står bak oversikta som nå er lagd fram.

Ranes understrekar at mange unge ikkje har modnaden som skal til for å vurdere faren i trafikken.

– Derfor må vi snakke om dette, same kor ubehageleg det er, seier Ranes.

Ho omtaler risikofaktorane som ein «dødeleg miks» og peikar på at gutar ofte utviklar denne forståinga seinare enn jenter.

– Mange må opp i 20-åra før forståinga av risiko og konsekvensar er fullt utvikla. Det slår hardt ut i trafikken.

Seks gutar hardt skadde

I oktober i 2024 blei seks unge gutar hardt skadde etter ei ulykke på nattetid i Fredrikstad.

Sjåføren køyrde i nesten 200 km/t i forkant av samanstøyten.

– Dette er dessverre typisk. Unge menn, nattetid, høg fart og fleire passasjerar. Det er berre flaks at det ikkje enda verre, seier Ranes.

I 2023 døydde ein ung mann og kvinne etter ei alvorleg trafikkulykke seint på natta i Vestby.

Unge menn utløyser dødsulykker ti gonger oftare enn jamaldrande kvinner, viser oversikta til Vegvesenet.

Nå meiner Ranes at vi har eit «guteproblem».

– Det handlar rett og slett om at dei er gutar. Dette er biologisk fundert. Forskarar på utviklinga til unge og hjernen viser at gutar og unge menn i gjennomsnitt er seinare utvikla.

Trafikklærar peikar på duppedittar i bilen

Trafikklærar Knut Ole Mørk ved Mørk trafikkskole i Fredrikstad kjenner utfordringa frå eiga opplæring.

– Jenter er meir forsiktige, mens gutar søker risiko og tenker mindre på konsekvensane. Bilane, opplæringa og vegane blir betre, og ulykkene går ned år for år, seier Mørk.

Han peikar samtidig på nye distraksjonar i nye bilar som tar fokuset frå vegen.

– Skjermar, system og telefonbruk tar fokus om du ikkje passar deg, og det merkar elevane fort. Men eg vil ikkje kalle situasjonen i dag ei krise.

Ein ny tiltaksplan med 177 forslag er send på høyring, med mål om å styrke trafikksikkerheita for ungdom.

Statens vegvesen oppfordrar også foreldre til å ta grep heime.

– Mange av desse ungdommane bur framleis heime. Middagsbordet er ein perfekt stad å snakke om kvifor det er så viktig å ta omsyn i trafikken, seier Ranes.