Ny rapport: Hardangerfjorden under press

– I dag går det greitt, men det er ikkje særleg rom for stor auke i fiskeproduksjon grunna næringssalt, seier forskingssjef Vivian Husa i Havforskingsinstituttet.

På oppdrag frå Miljødirektoratet har Havforskingsinstituttet utarbeidd rapporten «Hardangerfjorden under press: Utslepp og miljøtilstand».

Dei har gått grundig gjennom alle måledata for Hardangerfjorden, og mellom anna vurdert risiko for det som på fagspråket heiter eutrofiering, også kalla «overgjødsling». Det kan i verste fall gje oksygenmangel i fjorden.

Bakgrunnen for oppdraget var uro frå Statsforvalteren i Vestland. Dei viste til nedgang i oksygennivå i botnvatnet i Hardangerfjorden, og auke i planteplanktonproduksjon, som samsvarte med auka tilførsler av nitrogen.

Det gjorde at Statsforvaltaren i Vestland i vår innførte mellombels stans i alle oppdrettsløyve i fjorden.

Gamle synder hentar igjen næringa

Hardangerfjorden er Noregs nest lengste fjord på 180 kilometer.

– Med dagens produksjon av fisk i fjorden, så går det greitt. Alle måledata ligg innanfor miljømåla i vassforskrifta, bortsett frå framandstoff i sedimenta i fjorden, seier Husa.

I rapporten ser dei at fjorden er i dårleg tilstand grunna miljøgifter, som gjerne kjem frå ulike kjelder, som gamal industri og akvakultur.

– Dei stoffa som kjem spesielt frå akvakultur er kopar og sink. Det er mange anlegg som har problem med for høge koparkonsentrasjonar i nærleiken av anlegget. Det er fordi anlegga har vore der lenge, og at dei har brukt kopar på nøtene sine, seier Husa.

Kopar har tidlegare blitt brukt på nøtene for å hindre attgroing. I dag har næringa tatt grep, og nyttar heller spyling eller gått over til andre stoff.

Kan bli problem med overgjødsling

I rapporten har forskarane og sett på utslepp ved lukka anlegg i sjø og på landbaserte anlegg. Rapporten viser at nye anlegg må vurderast nøye slik at ein ikkje får overgjødsling i nokre fjordområde.

Særleg rundt Varaldsøy, Skåneviksfjorden og Onarheimsfjorden, då det er mange oppdrettsanlegg der allereie.

– Det er første gong vi klarer å simulera at om ein aukar produksjonen i fjorden, så vil ein få problem med overgjødsling, seier Husa.

Då kan ein få auka planteplanktonproduksjon, som igjen kan gjera at ein kan få auka dyreplanktonproduksjon, meir nedfall på botnen, og oksygenproblem.

– Det er første gong vi viser at det ikkje berre er lakselus som avgrensar produksjonen i Hardangerfjorden. Det kan òg vera næringssalt som kan bli problematisk. Og då er det viktig korleis ein plasserer anlegga i framtida, seier Husa.

Må ta ei vurdering

No er det opp til forvaltninga å vurdera rapporten og om dei kan tillata meir fiskeproduksjon i Hardangerfjorden framover eller ikkje.

– Rapporten frå Havforskingsinstituttet skal bli brukt som støtte til statsforvaltaren si behandling av søknader om akvakultur i fjorden, seier seksjonsleiar Cecilie Kristiansen i Miljødirektoratet.

Forskarane kjem til slutt med ei oppmoding i rapporten, då det skal vera både store korallrev og bambuskorall i Hardangerfjorden.

– Vi er særleg opptatt av at om ein skal laga nye anlegg, så må dei sårbare botntypane kartleggast først, sånn at ein ikkje har negative effektar på dei, legg Husa til.