Ny teknologi skal redde lamma: – Det opnar opp ei ny verd

Det tar 12 timar å gå frå den eine til den andre enden av beiteområdet.

Likevel skal bonde Elin Nisjaløkk helst ha tilsyn med dei 80 sauene sine ein gong i veka.

– Med så store område seier det seg sjølv at ein kan ikkje få nådd over alle dyra til kvar tid, seier ho.

I fjor mista ho heile 30 prosent av saueflokken, hovudsakleg på grunn av jerveangrep, meiner Nisjaølakk. Ho trur årets tap ser ut til å bli like stort.

– Det byrjar å bli drastisk gale.

No er håpet at sporing og heilt ny bluetooth-teknologi skal lette kvardagen for norske bønder.

«Lammenodar»

Det er lamma som er mest utsette for rovdyrangrep, og kostar bøndene dyrt.

Derfor testar beitelaget no ut ein heilt ny sporingsteknologi, såkalla «lammenodar». Det er små øyremerke på lamma som kommuniserer via bluetooth.

Desse snakkar med GPS-bjøller, som dei vaksne sauene blir utstyrt med.

Grunnen til at lamma ikkje kan bruke GPS-bjøllene rundt halsen, er at dei veks for mykje i løpet av beitesesongen.

Lammene har denne beitesesongen fått øremerkinger som kan kobles sammen med sauemoras GPS-bjelle gjennom Bluetooth-teknologi

Foto: Marius André Jenssen Stenberg

Dette er eit prøveprosjekt i samarbeid med Telespor som for første gong blei brukt under beitesesongen i år.

– Dette er noko av den mest spennande utviklinga av teknologi som har skjedd i nyare tid. Det opnar opp ei ny verd av den første tida for eit lam, seier Per Fossheim i organisasjonen Norsk sau og geit.

Har snudd bondekvardagen på hovudet

Dermed kan bøndene i Sunndal beitelag for første gong sjå heile flokken på skjermen.

1600 oransje GPS-bjøller og tre nye basestasjonar sikrar dekning i beiteområdet.

Gjennom eit kart som viser bevegelsane til sauane, får bonden varsel viss eit dyr bevegar seg mindre enn normalt. Det gjer det mogleg å rykke ut til dyr som er sjuke eller døde.

– Dyra blir tekne av rovdyr uansett, men når vi veit kor dei er til ei kvar tid kan vi raskt få ned sauene, og på den måten minske tapa, seier Nisjaløkk.

– Du kan gå rett til området der sauene er, i staden for å leite i heile fjellet. Det fungerer veldig godt både i skog og på veg, seier Anders Kamsvåg.

Store tap

GPS-bjøllene på dei vaksne dyra har beitelaget fått testa ein sesong tidlegare. Då opplevde dei ein nedgang frå 3,4 prosent til 2,7 prosent døde dyr.

Men det er lamma som er mest utsette.

I fjor mista dei heile 13 prosent av lamma sine. Dei veit framleis ikkje kor mange som kjem ned frå fjellet i år, men trur det vil vere vesentleg fleire.

Det er ikkje berre i Sunndal dei har problem med at store delar av saueflokken blir liggande igjen i fjellet. NRK har tidlegare skrive om bønder som meiner dei er meir på kadaversøk enn tilsyn.

Tal frå Rovdata viser at det er dobbelt så mange jervekull i Møre og Romsdal og Trøndelag som det skal vere. Ingen andre regionar har like mange jervekull.

Uvanleg satsing

Ei så stor satsing på sporingsteknologi er det ikkje mange eksempel på i Noreg, meiner Per Fossheim i Norsk sau og geit.

Eit beitelag i Meråker i Trøndelag har den foreløpige rekorden for høgast tal på GPS-bjøller, med 1800 bjøller, opplyser han.

– Det dei gjer i Sunndal er svært viktig. Det er mange bønder som bruker sporingsteknologi på nokre dyr, men det er få som bruker det på alle. Du vil då få eit meir samla heilskapsbilde av bevegelsane til flokken.

Nisjaløkk i Sunndal trur sporingsteknologien kan gjere kvardagen enklare for bønder over heile landet:

– Men då må vi finne løysingar som ikkje blir ein meirkostnad for bonden. Det er ein stor kostnad for bonden, så enten må ein få tilskot eller så må prisen på teknologien ned, seier ho.

Kostbar redning

For teknologien er ikkje billig. Med ein prislapp på 2,5 millionar, ville ikkje prosjektet vore mogleg utan støtte.

– Hadde det ikkje vore for velvilje i kommunen og fylkeskommunen kunne vi ikkje gjennomført prosjektet i så stor skala, meiner Nisjaløkk.

Statsforvaltaren i Møre og Romsdal har stor tru på prosjektet.

– Det har vore viktig for oss for å hjelpe utmarksbruken og dyrevelferda i utmark. All teknologi er dyrt, men radiobjøller gir bøndene godt høve til å følge opp dyra sine ute på beite, som bidrar til å sikre betre dyrevelferd.

Det seier Marianne Aas Halse hos Statsforvaltaren.

Men sporingsteknologien har utan tvil endra kvardagen for bøndene i Sunndal.

– Tida før og etter dei nye bjøllene kan ikkje samanliknast, det betyr alt for oss, seier Nisjaølakk.