Barn blir eksponerte med namn og bilete i barnevernssaker

Rundt 7000 barn er i dag under barnevernets omsorg i Noreg.

I fleire av sakene legg foreldre eller andre vaksenpersonar ut bilete eller andre detaljerte opplysningar om barnet på nett og i sosiale medium.

Datatilsynet seier problemet er aukande.

Særleg dominerer barnevernskritiske facebookgrupper. Nokre grupper er lukka.

Andre er opne og har nærmare 30.000 medlemmer.

Her er nokre døme frå kva foreldre under fullt namn deler opent på sosiale medium og på nett generelt.

• Born blir filma usladda i samband med omsorgsovertakingar der politi og barnevern er til stades. I fleire av videoane gret borna.
• Fleire deler dommar eller andre sensitive opplysingar om barnevernssaka si.

I ein video frå Vestland ser vi eit barn som blir henta av polititenestemenn.

Barnet, som ligg i senga si, yter tilsynelatande motstand mot å bli henta ut.

Namn på mor og born er delt.

Advokaten til mora, Marie Sølverud, seier publisering er gjort i samråd med mor og barn for å tale familiens sak.

– Vi har saman avgjort å stå fram med fullt namn og bilde. Det er ikkje gjort lett, men med fullt alvor.

Sjå fullt svar frå mor sin advokat:

Datatilsynet: Eit aukande problem

Folk som meiner dei er hengt ut på nett kan klage inn til Datatilsynet.

Det finst ikkje eigne tal på klagesaker i barnevernssaker, men generelt sett har talet på klagesaker over deling i sosiale medium auka stort dei siste åra.

Datatilsynet følger med på kva som blir delt på nett om born i barnevernssaker.

– Vi ser at denne forma for eksponering er aukande. Det eit problem, seier kommunikasjonsdirektør Janne Stang Dahl.

Ofte er det saker som går langt utover personvernreglane, og som er straffesaker som dermed går vidare til politiet.

I saker som er «ekstremt alvorlege» går Datatilsynet sjølv til politiet.

– Men betyr det at resten av innhaldet som ligg ute er innafor?

– Nei, absolutt ikkje. Men vi behandlar sakene ut frå personvernregelverket, og så har politiet ansvar for straffelova.

Ho seier fleire saker burde blitt slått ned på.

Datatilsynet kan også sjølve gjere tilsyn.

Men med stadig fleire klagesaker på bordet, har dei ikkje ressursar til å ta mange slike tilsyn på eiget initiativ, seier seksjonssjef Ylva Marrable.

Men i fjor gjorde dei eit tilsyn mot Familiekanalen.

Nettstaden, som sender barnevernskritisk innhald, la ut videoar av born som med fullt namn fortalde om barnevernssaka si.

Datatilsynet gav kanalen pålegg om å avgrense identifiseringa.

Rune Fardal står bak kanalen. Han har fått tilbod om å kommentere saka, men har ikkje svart på NRK sine førespurnader.

Aukar i omfang, men få saker får konsekvensar

Born har eit særskilt vern etter personvernreglane.

Men få saker ser ut til å få rettslege konsekvensar, syner ein gjennomgang som NRK har gjort.

I 2019 kom den første dommen i ei slik type sak. Då blei ei mor dømt for å ha delt bilete og sensitiv informasjon om den sju år gamle dottera si på ei barnevernskritisk Facebook-side.

– Ein prinsipielt viktig dom, uttalte Noregs nasjonale institusjon for menneskerettar den gong.

Men trass i at fleire seier slike saker aukar på, kjenner korkje Datatilsynet eller andre kjelder til likande saker i tida etterpå.

Heller ikkje Kripos er kjent med kor mange saker som har blitt følgt opp i strafferettssporet.

– Kripos´ nettpatrulje vart avvikla for nokre år sidan, og dette er ikkje eit tema vi har jobba med i seinare tid. Vi har ingen statistikk, seier seniorrådgjevar Jonas Fabritius Christoffersen.

Politidirektoratet svarar dette:

– Vi har ikkje så finkorna statistikkar at vi har fanga opp denne spesifikke kategorien, seier seniorrådgjevar Kåre Magnar Hansen.

Kirsten Kolstad Kvalø er jurist og forskar ved Universitetet i Oslo.

Ho seier at sjølv om det er klare avgrensingar på kva foreldre har lov å dele på nett, så har born avgrensa moglegheiter til å handheve rettane sine.

Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet (Bufdir) er urolege over at sensitiv informasjon og bilete av born blir delte på denne måten:

– Det kan vere svært skadeleg, seier divisjonsdirektør i Tove Brusgaard.

Barnevernsbarn: – Lova må styrkast

Landsforeningen for barnevernsbarn (LFB) meiner det nærast er «fritt fram» for foreldre å dele sensitiv informasjon om borna sine.

– Dei kan verte kjente att og mobba, samt at historia alltid blir liggande på nett, seier fungerande leiar Nina Sehested.

Som regel kjem berre foreldra sitt syn på saka fram. Borna kan også kome i lojalitetskonflikt med foreldra.

Foreininga ønskjer å styrke rettane til desse borna:

– Det ser ikkje ut som at lova er streng nok, seier Sehested.

Dette seier andre aktørar om problemstillinga:

Kor mange born som blir eksponerte på nett i slike saker, er vanskeleg å slå fast.

Men ei undersøking frå Analyse & Tal frå 2021 syner at over 1600 profilar deler artiklar og videoar om barnevernet. Ein del av det usensurert informasjon om born.

I den konkrete saka om vestlandsmora som delte video av barnet sitt som blei henta, så skjedde deling på nett via ein administrator.

Vedkommande forsvarar denne delinga og seier det er viktig med eit kritisk blikk på barnevernet.

Politi: – Noko av det vanskelegaste vi gjer

Politifolk som hjelper til når born blir henta frå heimane sine, blir også eksponerte på nett med video, bilete og andre identifiserande opplysningar.

Lars Morten Lothe, leiar for geografisk eining i Vest politidistrikt, seier dette er utfordrande for dei på fleire plan.

– Desse oppdraga er noko av de vanskelegaste politiet gjennomfører, seier Lothe.

Barnevernsleiar Hanne Jaerson i Larvik kjenner godt til at foreldre deler utleverande informasjon om borna sine på nett, til dømes sensitive dokument frå barnevernssaker.

– Det er veldig utleverande og det blir liggande på nett. Desse foreldra tek ei avgjerd på vegner av barnet sitt, og mange av dei har ikkje moglegheit til å motsette seg det.

Også dei barnevernstilsette blir hengt ut på nett med namn, bilete og video i slike saker.

Sjølv fekk ho ein drapstrugsel i sommar. Denne opplevinga blei først omtalt av Østlands-Posten.

Saka vart skrinlagd etter bevisets stilling.

Etter at saka om henne vart publisert har det kome nye innlegg i sosiale grupper på nett.